تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل یکی از موضوعاتی است که تاکنون افراد بسیاری از آن بی‌اطلاع بوده‌اند و یا این دو بخش مهم از خدمات توزیع و تحویل کالا را به اشتباه، یکی می‌دانستند. درحالی‌که این دو عبارت در معنی و نوع عملکرد، با یکدیگر متفاوت هستند و تنها به دلیل عدم اطلاع‌رسانی درست، اشخاص زیادی این اصطلاحات را به‌جای یکدیگر و یا به یک منظور به کار می‌برند. درحالی‌که می‌توان حمل‌ونقل را تنها محدود به جابه‌جایی کالاهای مختلف و با اهداف گوناگون دانست؛ اما لجستیک، تحویل یک محصول را از تولیدکننده به مشتری مدیریت و کنترل می‌کند. برای کسب اطلاعات کامل‌تر و بیشتر در مورد تفاوت‌های این دو عبارت بسیار مهم در صنعت پست و توزیع کالا، توصیه می‌شود با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
تعریف لجستیک و خدمات آن
پیش از بررسی تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل بد نیست یک معرفی جامع و همراه با جزئیات کامل از این خدمات داشته باشیم. به این صورت، درک بهتری از تمایزهای میان این دو اصطلاح، به دست می‌آوریم. بر این اساس، می‌توان لجستیک را یک فرآیند چند مرحله‌ای از تولید تا تحویل محصول دانست. این پروسه در نوع خود، تا حدودی پیچیده است و نیازمند دقت و حساسیت بالا برای مدیریت هم‌زمان تمام مراحل و ارائه صحیح و به‌موقع مرسوله‌ها می‌باشد. آنچه در سیستم لجستیک، اهمیت زیادی دارد برنامه‌ریزی هدفمند و مؤثر برای ارسال مرسولات از مبدأ تا مقصد است. به‌طوری‌که علاوه بر حفظ کیفیت کالا، نیاز مشتریان نیز لحاظ گردیده و محصول موردنظر در اسرع وقت و زمان مقرر به آن‌ها تحویل داده شود.
عوامل مؤثر بر مدیریت بهینه لجستیک
یکی از مواردی که در تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل تأثیر بسزایی دارد، نقش مدیریت و کنترل هم‌زمان در اجرای مؤثر سیستم لجستیک است که خود مستلزم در نظر گرفتن مجموعه عوامل و نکات زیر خواهد بود:
برنامه‌ریزی کاربردی
وجود یک طرح مدون و برنامه جامع یکی از عوامل بسیار مهم در مدیریت لجستیک است که کلیه نکات لازم برای اجرای منظم و مناسب هر مرحله را در بر می‌گیرد. بر این اساس می‌توان عملکرد دقیق و بازدهی مناسب این فرآیند را از همان نقطه شروع، تضمین نمود. به‌طوری‌که از لحظه دریافت کالا تا انبارداری و نیز بارگیری و یا تحویل آن به مشتری، طبق یک برنامه از پیش تعیین‌شده و مشخص پیش می‌رود.
اتوماسیون یا خودکارسازی
به‌طورکلی می‌توان کارایی یک شرکت و بهینه‌سازی فعالیت آن را تحت تأثیر فرآیند اتوماسیون یا خودکارسازی دانست. این موضوع در سیستم لجستیک، نقش پررنگ‌تری دارد و می‌تواند یکی از دلایل تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل باشد. چراکه با کاهش نیروی انسانی، علاوه بر به حداقل رسیدن اشتباهات احتمالی و مدیریت و نظارت بیشتر بر روی عملکرد افراد، روند پیشرفت کار نیز سریع‌تر می‌گردد.
عملکرد تیمی
فعالیت گروهی از ملزومات هر سازمان و نهادی است که عامل رشد آن‌ها نیز به‌حساب می‌آید. اما فعالیت‌های هماهنگ تیمی در لجستیک اهمیت بیشتری دارد. زیرا همان‌طور که می‌دانید این فرآیند شامل مجموعه پیچیده‌ای از عملکردها و اهداف گوناگون در راستای تحویل و توزیع کالا است. برای تحقق این هدف، لزوم ارائه آموزش به کارکنان در هر سطحی، از مدیران گرفته تا انبارداران و موزعان، ضروری بوده و همگی بایستی تحت پوشش این آموزش‌ها قرار بگیرند.
انبارداری بهینه
یکی دیگر از مراحل مهم در سیستم لجستیک و مدیریت مؤثر آن، بهینه‌سازی فرآیند انبار است. این مسئله نیز به نحوه مدیریت و نظارتی که بر این بخش می‌شود و همچنین نوع محصول موردنظر ارتباط خواهد داشت.
آنالیز بازخوردها
اهمیت داده‌ها در بهینه‌سازی شبکه لجستیک، امری مهم و انکار نشدنی است. این فاکتور را می‌توان یکی دیگر از عوامل تفاوت لجستیک هوشمند و حمل‌ونقل دانست که از آن برای آنالیز بازخوردها و بهبود عملکردهای آتی سیستم بهره برده می‌شود. به این صورت که با به‌کارگیری استراتژی‌های تازه، خروجی و بازدهی آن نیز ازنظر مدیران سیستم لجستیک بااهمیت بوده و در موفقیت یا شکست شرکت تأثیر قابل‌توجهی دارد.
استفاده از فناوری روز
استفاده از جدیدترین فناوری‌های دنیا در زنجیره تأمین از دیگر عواملی است که در مدیریت بهینه و کارایی بهتر عملیات‌های سیستم لجستیک اثرگذار است. به‌این‌ترتیب علاوه بر افزایش بهره‌وری کارکنان و بازدهی بیشتر، رضایت مشتری را نیز به همراه دارد. ضمن آنکه انعطاف در برابر تحول تکنولوژی و استفاده از فرصت‌های موجود، باعث موفقیت شرکت‌های فعال در این عرصه نیز خواهد شد.
تعریف حمل‌ونقل و خدمات آن
در ادامه بررسی تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل به معرفی فرآیند حمل‌ونقل و خدمات این سرویس کارآمد خواهیم پرداخت. حمل‌ونقل را می‌توان در اصل، راه ارتباطی برای تجارت میان دو طرف دانست که شامل جابه‌جایی و تحویل یک محموله از نقطه‌ای به نقطه دیگر می‌شود. انتقال مرسوله‌ها در فرآیند حمل‌ونقل از طریق زیرساخت‌های مختلفی نظیر جاده، راه‌آهن، خطوط هوایی، بنادر و کشتیرانی صورت می‌گیرد. البته علاوه بر زیرساخت‌های لازم برای حمل‌ونقل، فاکتورهای دیگری مانند انواع وسایل نقلیه و فرآیندهای عملیاتی نیز از ملزومات برقراری ارتباطات تجاری میان دو طرف به‌حساب می‌آید.
نحوه برنامه‌ریزی فرآیند حمل‌ونقل
آنچه در اجرای صحیح عملیات حمل‌ونقل اهمیت ویژه و اساسی دارد، برنامه‌ریزی مخصوص است که دربردارنده تمام جزئیات لازم جهت انتقال مناسب و اصولی یک محموله خواهد بود. اولین و مهم‌ترین قدم در این راستا، قیمت‌گذاری است که این فاکتور تحت تأثیر عوامل دیگری تعیین می‌شود که از آن جمله می‌توان به مدت‌زمانی که تحویل بار به طول می‌انجامد، اشاره کرد. به این معنی که کاربران در بازه خاصی از زمان می‌توانند کالا یا محصول موردنظر را دریافت کنند. همچنین ارزش آن کالا در نرخ‌گذاری و تعیین هزینه‌های حمل و توزیع نیز اثرگذار خواهد بود. ضمن آنکه اندازه و وزن محصول هم در راستای اطلاع از هزینه ارسال و تحویل، نقش ویژه‌ای دارد.
تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل
تا این بخش از مقاله تلاش شد با معرفی لجستیک و حمل‌ونقل و بررسی خدمات آن‌ها، اشاره‌ای به تفاوت‌های میان این دو بخش از خدمات حمل و توزیع کالا داشته باشیم. بر این اساس، گفتیم که حمل‌ونقل، تنها به جابه‌جایی محصول اشاره دارد؛ اما لجستیک دامنه گسترده‌تری از خدمات را برای ارسال کالا از تولیدکننده به کاربر نهایی در بر می‌گیرد. بااین‌حال هردوی این خدمات، به‌عنوان قسمتی از زنجیره تأمین محسوب می‌شوند که با انتقال کالا از یک نقطه‌به‌نقطه دیگر سروکار دارند.
اما به‌طور خلاصه می‌توان تفاوت‌های این دو دسته از خدمات حمل و جابه‌جایی را این‌گونه شرح داد که، یکپارچه‌سازی فرآیندهای متعدد، از تولید گرفته تا انبارداری، بسته‌بندی، جابه‌جایی و تحویل در حوزه عملیات لجستیک است. درحالی‌که فرآیند حمل‌ونقل، منحصراً جابجایی کالا از مبدأ به مقصد را شامل می‌شود. با این توضیح می‌توان گفت که صرف‌نظر از تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل در بخش‌های اجرایی، این دو مفهوم در راستای یکدیگر هستند و به‌نوعی سیستم لجستیک، پوشش‌دهنده خدمات حمل‌ونقل کالا نیز هست.
نقش تکنولوژی در لجستیک و حمل‌ونقل
همان‌طور که می‌دانید، امروزه با وجود فناوری‌های جدید و پیشرفته، صنعت لجستیک و حمل‌ونقل دستخوش تغییرات زیادی شده است که به‌واسطه آن‌ها، نظارت بر اجرای صحیح هریک از این فرآیندها به‌سادگی امکان‌پذیر می‌باشد. همچنین با بهره‌گیری از تکنولوژی روز دنیا، دسترسی به منابع کلیدی نیز بیشتر شده و تمام سطوح اجرایی از شفافیت لازم برخوردار هستند. تبادل اطلاعات و یکپارچگی عملیات اجرایی را می‌توان از دیگر مزایای استفاده از فناوری در این حوزه دانست.
بنابراین به‌رغم تفاوت لجستیک و حمل‌ونقل که موضوع مورد بحث ما در این مقاله بود؛ بیان این نکته حائز اهمیت است که با ورود تکنولوژی به عرصه توزیع کالا، علاوه بر بهبود خدمات تحویل و کاهش چشمگیر هزینه‌ها، رقابت میان شرکت‌ها نیز بیشتر شده که نفع آن با ارائه خدمات باکیفیت‌تر مستقیماً نصیب مشتریان می‌شود.
