معرفی انواع زنجیره تأمین

 انواع زنجیره تأمین و آشنایی با عملکرد‌های مربوط به آن‌ها از اصول مهمی است که موجب درک بهتر فرآیند‌ها در هریک از این سیستم‌ها خواهد شد. اگر‌چه مدل‌های اجرایی این زنجیره مدیریتی، تفاوت‌های شاخصی با یکدیگر دارند، اما در نهایت تمامی آن‌ها دارای اهداف یکسانی هستند و از نظر اجزا و مراحل نیز تا حدودی مشابه هستند. اما وجود نمونه‌های متنوع زنجیره تأمین، زمینه را برای اجرای بهتر استراتژی شرکت‌هایی فراهم می‌آورد که در پی بهبود کارایی و گردش بهینه امور خود هستند. البته هر کسب‌وکار یا مجموعه‌ای بنا به نیاز‌های خود و چگونگی ساختار شرکت، اقدام به انتخاب مدل مورد‌نظر خود می‌کند. به همین دلیل امروزه مدیریت صحیح زنجیره تأمین به یک هنر یا علم مبدل گردیده است که با ارائه استراتژی‌های مناسب هر کسب‌وکار، موجب افزایش بهره‌وری آن خواهد شد.با این مقدمه در ادامه محتوای پیش رو به معرفی انواع زنجیره تأمین که شامل زنجیره تامین مستقیم ،  معکوس ، زنجیره تامین حلقه بسته ، زنجیره تامین سبز و…و بررسی کارکرد‌های مهم هریک خواهیم پرداخت.

زنجیره تأمین چیست؟

پیش از بررسی انواع و اقسام زنجیره تأمین و برای آشنایی بیشتر با هر یک از مدل‌ها، بهتر دانستیم ابتدا یک تعریف کلی از مفهوم زنجیره‌ تأمین ارائه نماییم. این مفهوم در‌واقع یک شبکه‌ پویا برای ایجاد ارتباطی مبتنی بر معاملات گوناگون در بین شرکت‌های مختلف و تأمین‌کنندگان با خریداران نهایی است. به‌ طوری‌که دربردارنده پروسه ثبت سفارش و تهیه مواد اولیه برای تولید تا توزیع و تحویل محصولات خواهد بود. البته در این راستا و برای بهبود اجرای این مراحل از ابزار‌ها، منابع، استراتژی‌ها و اطلاعات متنوع بهره برده می‌شود. اساساً توسعه این فرآیند باهدف صرفه‌جویی و جلوگیری از اتلاف هزینه‌ها، کمک به تسریع و تسهیل روند تولید و همچنین بهینه‌سازی فعالیت سازمان‌ها برای حضور در بازار رقابتی صورت می‌گیرد.

گفتنی است انواع زنجیره ‌تأمین مجموعه‌ای از تولیدکنندگان، فروشگاه‌ها، انبار‌ها، شرکت‌های لجستیک و حمل‌ونقل و در نهایت مراکز توزیع یا خرده‌فروشان را شامل می‌شود که هریک عملکرد‌های به خصوصی را بر عهده دارند. البته برای اجرای بهینه این عملکرد‌ها و یکپارچه‌سازی فرآیند‌های تجاری، مدیریت زنجیره تأمین، مسئله‌ای ضروری است. چرا‌که مسئولیت‌ بخش‌های مختلف نیازمند مهارت‌های به‌خصوصی است که مدیریت بهینه آن‌ها موجب افزایش سود‌آوری خواهد شد.

آشنایی با انواع زنجیره تأمین

در ادامه برخی از انواع سیستم تأمین را بر اساس فاکتور‌ها و زمینه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار خواهیم داد:

• زنجیره تأمین مستقیم

این نوع زنجیره تأمین را می‌توان شکل سنتی زنجیره تأمین دانست که شامل جریان تهیه مواد اولیه و ارائه آن به کارخانه‌ها و در ادامه، توزیع در بازار و تحویل به مصرف‌کننده نهایی است. به بیان بهتر این سیستم، یک مسیر از مراکز تأمین و تولیدکنندگان محصولات تا مصرف‌کنندگان نهایی را شامل می‌شود که با ارائه خدمات مربوطه، ضمن کاهش چشمگیر هزینه‌های این فرآیند، موجب افزایش رضایت مشتری خواهد شد.

• زنجیره تأمین معکوس

یکی دیگر از انواع زنجیره تأمین با عنوان زنجیره معکوس شناخته می‌شود و شامل مجموعه اقداماتی باهدف بازگرداندن محصولات و کالا‌ها به پروسه تولید و در نهایت انهدام آن‌ها است. به‌ عنوان مثال می‌توان به برخی کالا‌هایی اشاره کرد که معیوب، از رده خارج، دست‌دوم و یا دور افتادنی هستند. این سیستم تأثیر چشمگیری در توسعه پایدار دارد و با توجه به نقش حائز اهمیت آن در بهبود وضعیت زیست‌محیطی، به‌ عنوان یکی از بخش‌های اصلی‌ و مهم در فرآیند‌های تجاری به‌ حساب می‌آید. البته شاید بتوان یکی از عوامل پیدایش این سیستم را قوانین و دستورالعمل‌هایی دانست که از سوی نهاد‌های دوستدار محیط‌زیست وضع گردیده‌اند. مثلاً اتحادیه اروپا در سال 2003 کلیه تولیدکنندگان لاستیک را به فروش تایر جدید تنها در ازای دریافت و بازیافت یک لاستیک فرسوده موظف دانست.

تفاوت زنجیره تأمین مستقیم و معکوس

تفاوت شاخص دو مورد از انواع زنجیره تأمین که تحت عنوان سیستم مستقیم و معکوس شناخته می‌شود، به جایگاه مشتری در این دو فرآیند ارتباط دارد. به این صورت که جریان زنجیره تأمین مستقیم از ثبت سفارش و تهیه مواد اولیه مورد‌نیاز برای تولید شروع می‌شود و در نهایت به مصرف‌کنندگان منتهی خواهد شد. در حالی‌که، مسیر این فرآیند برخلاف زنجیره تأمین معکوس است و در آن، مشتری به‌ عنوان نقطه آغاز این سیستم شناخته می‌شود. البته ممکن است با عبور از مراحل مورد‌نظر و تولید مجدد محصول، باز هم مشتری به‌ عنوان آخرین حلقه از زنجیره معکوس باشد.

• زنجیره تأمین حلقه بسته

برخی دیگر از شرکت‌ها نیز توسط نوع دیگری از انواع زنجیره تأمین به نام حلقه بسته در تلاش هستند که هزینه‌های عملیاتی خود را از طریق به‌کارگیری مجدد قطعات سالم به حداقل رسانده و به این وسیله بخشی از مواد اولیه مورد‌نیاز خود را به شیوه‌ای مفید و مقرون‌ به‌ صرفه تأمین کنند. از طرفی امکان استفاده دوباره از اقلام قابل تعمیر و جایگزین کردن آن‌ها با موارد معیوب نیز وجود دارد. چرا‌که از این روش برای گردآوری و دسته‌بندی برخی کالا‌های مرجوعی و از رده خارج استفاده می‌کنند.

این زنجیره تأمین را می‌توان تلفیقی از دو زنجیره تأمین مستقیم و معکوس دانست. به این معنی که با جمع‌آوری محصولات مخدوش، معیوب، فرسوده و یا کارکرده توسط تولیدکننده، مجدداً وارد پروسه تولید و عرضه به بازار می‌شود. در‌واقع برای حفظ و بازگرداندن ارزش کالا، از موارد فوق برای کمک به محیط‌زیست و کاهش ضایعات بهره برده می‌شود. از طرفی قسمتی از این تولیدات دست‌دوم و از رده خارج نیز به‌عنوان مواد اولیه و برای بازگرداندن به خط تولید و ساخت کالا‌های جدید مورد‌استفاده واقع می‌گردند.

• زنجیره تأمین سبز

زنجیره تأمین سبز نیز یکی دیگر از انواع زنجیره تأمین به شمار می‌رود و می‌توان آن را شامل مجموعه فرآیند‌هایی دانست که باهدف کاهش اثرات مخرب محیط‌زیست و به حداقل رساندن مصرف انرژی به‌کاربرده می‌شوند. به‌ طوری‌که در این سیستم کلیه عملیات‌ها اعم از طراحی، تولید، توزیع، مصرف و بازیافت محصولات به‌گونه‌ای هستند که با کمترین نتایج منفی برای محیط‌زیست همراه هستند. این سیستم از زنجیره تأمین، امروزه به‌ عنوان یک مدل مدیریتی شناخته می‌شود و استفاده از آن برای ارگان‌ها و سازمان‌ها ضروری خواهد بود. چرا‌که نتایج مثبت آن مستقیماً متوجه محیط پیرامون ما می‌شود.

عناصر مهم در زنجیره تأمین سبز

در انواع زنجیره تأمین به‌ویژه زنجیره سبز، عناصر و مؤلفه‌های متنوعی دخیل هستند که وجود آن‌ها به شناخت بیشتر این فرآیند کمک زیادی می‌کند. برخی از این موارد را در ادامه معرفی خواهیم کرد:

1- مواد اولیه سبز: این مورد به‌عنوان مواد و ترکیبات مورد‌استفاده فرآیند تولید شناخته می‌شوند که منشأ آن‌ها از منابع تجدید پذیر و باکیفیت هستند.

2- تولید پاک: در فرآیند تولید پاک یا سبز از امکانات و تجهیزاتی استفاده می‌شود که کمترین زیان و آلودگی را به محیط‌زیست وارد می‌کند.

3- مصرف سبز یا قابل بازیافت: کلیه تولیدات و خدمات در این مؤلفه دارای سازگاری بالایی با محیط‌زیست هستند.

• زنجیره تأمین دارو

آخرین مورد در مبحث معرفی انواع زنجیره تأمین که یکی از بخش‌های مدیریتی در این سیستم نیز هست، زنجیره تأمین دارو است. به این مفهوم که، مجموعه‌ای از افراد و مشاغل به‌ عنوان اجزای این سیستم در فرآیند تأمین مواد اولیه و تولید دارو و انتقال آن به دست مصرف‌کننده نقش اساسی دارند. با این تعریف و همانند سایر سیستم‌ها، مدیریت زنجیره تأمین، راهکار‌هایی را در راستای اهداف سازمانی و یکپارچه‌سازی فرآیند‌ها ارائه می‌دهد.

نکته حائز اهمیت اینکه، زنجیره تأمین دارو، مستلزم توجه زیادی است و در صورتی‌که دقت کافی صرف انجام مراحل آن نشود، نمی‌توان انتظار چشم‌انداز مطلوبی از وضعیت سلامت جامعه داشت. زیرا کارایی این سیستم نیز تحت تأثیر شناخت اصول و درک مناسب از آن بوده و در غیر اینصورت مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت.

جمع‌بندی

در این مطلب تلاش شد تا انواع زنجیره تأمین و عملکرد هر یک از آن‌ها را بررسی کرده و نتایجی که در سودآوری، کاهش اتلاف هزینه‌ها و همچنین سرعت دادن به روند اجرای کار دارند را ارزیابی نماییم. به همین دلیل هریک از نمونه‌های یادشده دارای اهمیت و ارزش خاصی در صنعت و حوزه مربوطه هستند. البته برخی نیز با توجه به تأثیر ارزشمندی که بر پایداری انرژی و حفاظت از محیط‌زیست دارند، توجهات بیشتری را به خود جلب کرده‌اند.

هرچه سفارشات اینترنتی و مرسولات را زودتر به گیرنده برسانید، اعتبار شما نزد مشتری به همان میزان افزایش می‌یابد. این تحویلِ سریع و به‌موقع،مدیریت ارسال بسته ، پیگیری مرسوله پستی  و خدمات پست آنلاین در کنار سایر مزایای ارسالینو، ضمانت ارتقای کسب و کار شماست.